Τα προβιοτικά είναι πλέον γνωστό ότι είναι ιδιαίτερα ωφέλιμα για την ανθρώπινη υγεία και για το λόγο αυτό, εμπεριέχονται σε όλο και περισσότερα τρόφιμα, αλλά και σε συμπληρώματα διατροφής (προϊόντα ειδικής διατροφής). Τι είναι όμως τα προβιοτικά και πως μπορούμε να καλύψουμε τις ανάγκες μας σε αυτά;

Τι είναι τα προβιοτικά;

Ετυμολογικά, ο όρος προβιοτικά είναι σύνθετος και προέρχεται από τη λατινογενή πρόθεση προ- (που σημαίνει υπέρ) και το Ελληνικό επίθετο βιοτικός (από το ουσιαστικό βίος = ζωή), τα προβιοτικά λοιπόν δρουν υπέρ της ζωής. Σύμφωνα με τον πρόσφατο ορισμό που θεσπίστηκε από τον FAO/WHO (Food and Agriculture Organization/World Health Organization), τα προβιοτικά είναι «ζωντανοί μικροοργανισμοί (ζύμες ή βακτήρια, κυρίως λακτοβάκιλλοι και μπιφιδοβακτήρια) που όταν χορηγηθούν σε επαρκείς ποσότητες, παρέχουν πλεονέκτημα υγείας στον ξενιστή», δηλαδή στον άνθρωπο.

Σε ποιες μορφές είναι διαθέσιμα;

ΤΡΟΦΙΜΑ

Τα πιο γνωστά προβιοτικά τρόφιμα είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα που έχουν υποστεί ζύμωση, όπως τα ρευστά όξινα γάλατα και γιαούρτια. Τα περισσότερα από αυτά έχουν οξυγαλακτικά βακτήρια που ανήκουν σε διαφορετικά γένη, με συνηθέστερα τα  Bifidobacterium και Lactobacillus. Το ωμό (μη παστεριωμένο) γιαούρτι έχει πληθώρα βακτηρίων. Ωστόσο, σήμερα και για λόγους ασφαλείας, τα περισσότερα γιαούρτια παστεριώνονται, διαδικασία που, τελικά, σκοτώνει  όλα αυτά τα βακτήρια.

Επιπλέον, πολλά από τα προβιοτικά στελέχη που χρησιμοποιούνται σήμερα σε ζυμωμένα γαλακτοκομικά προϊόντα δεν είναι σε θέση να αποικίσουν μόνιμα τον εντερικό σωλήνα, προϋπόθεση απαραίτητη για να επάγει το προβιοτικό την ωφέλιμή του δράση. Είναι γενικά αποδεκτό ότι, τα προβιοτικά, για να είναι αποτελεσματικά, θα πρέπει να «εμμένουν και να πολλαπλασιάζονται» εντός του οικοσυστήματος-στόχου, δηλαδή του εντέρου. Τα προβιοτικά στελέχη που λαμβάνονται από τα τρόφιμα  μπορεί να εμμένουν για σχετικά μικρές χρονικές περιόδους στο έντερο, που μπορεί να φτάσουν τις 2 εβδομάδες μετά τη χορήγησή τους. Υπάρχουν, επιπλέον, ενδείξεις ότι δεν έχουν όλα τα προβιοτικά στελέχη τον ίδιο χρόνο παραμονής στο έντερο, γεγονός που προφανώς σχετίζεται με την ικανότητά τους να εμμένουν στις αντίξοες συνθήκες (όξινο περιβάλλον) του στομάχου.

Τα τελευταία χρόνια, κυκλοφορούν, ευρέως, εμπλουτισμένα σε προβιοτικά γαλακτοκομικά, στα οποία τα βακτήρια έχουν προστεθεί μετά την παστερίωση. Τα λειτουργικά αυτά τρόφιμα, είναι πολλά υποσχόμενα, καθώς η συστηματική κατανάλωσή τους έχει φανεί ότι έχει ευεργετικά αποτελέσματα. Προσοχή, ωστόσο, θα πρέπει να δοθεί στην ετικέτα του τροφίμου, καθώς στη συσκευασία θα πρέπει να αναγράφεται ότι περιέχουν «ζωντανή και ενεργή καλλιέργεια βακτηρίων». Επίσης, είναι σημαντικό, να ελέγχεται η ημερομηνία λήξης, διότι η ύπαρξη βακτηρίων μειώνει τη διάρκεια ζωής του προϊόντος.

Μερικά από τα προϊόντα που περιέχουν προβιοτικά, είναι τα παρακάτω: λαχανικά τουρσί, πάστα φασολιών από ζύμωση, κεφίρ, βουτυρόγαλο, pao cai (είδος τουρσί, σύνηθες στην κινέζικη κουζίνα), σουκρούτ (είδος λάχανου τουρσί), σάλτσα σόγιας

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

Η ευεργετική δράση των προβιοτικών στην υγεία, έχει γεννήσει την ανάγκη σχεδιασμού συμπληρωμάτων διατροφής (προϊόντων ειδικής διατροφής) σε μορφή καψουλών, χαπιών, σκόνης ή υγρή μορφή, στα οποία τα προβιοτικά περικλείονται σε μεγαλύτερους, από τα συμβατικά τρόφιμα, πληθυσμούς. Είναι σαφές ότι, οι ποσότητες των βακτηρίων που περιέχονται στα φυσικά τρόφιμα, μπορεί να μην είναι αρκετές για να αποικίσουν τον εντερικό σωλήνα και προς τον σκοπό αυτό, απαιτούνται μεγαλύτερες δόσεις, που μόνο σε συμπληρώματα μπορούν να βρεθούν.

Τα συμπληρώματα διατροφής με προβιοτικά περιέχουν, κύρια, λακτοβακίλλους (γαλακτικά βακτήρια), που είναι, γενικά, ανθεκτικοί στις συνθήκες καταπόνησης που επικρατούν στο ανθρώπινο πεπτικό σύστημα. Τα μπιφιδοβακτήρια, αντίθετα, είναι πιο ευαίσθητα και για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται λιγότερο συχνά.

Το μεγάλο πλεονέκτημα των συμπληρωμάτων διατροφής είναι ότι περιέχουν διαφορετικά προβιοτικά στελέχη που μπορούν να είναι ωφέλιμα σε διαφορετικές περιστάσεις. Τα προβιοτικά παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα δράσης και δεν έχουν όλα τις ίδιες ιδιότητες. Αυτό σημαίνει ότι κάποια στελέχη προβιοτικών είναι ευεργετικά για ορισμένες παθήσεις, ενώ για άλλες είναι λιγότερο. Συνεπώς, η επιλογή του κατάλληλου στελέχους για κάθε τύπο πάθησης, δεν είναι μόνο σημαντική, αλλά και απαραίτητη.

Για παράδειγμα, η έρευνα για τη δράση του Lactobacillus έχει επικεντρωθεί στη σχέση του με το ανοσοποιητικό σύστημα, το αντι-καρκινικό του δυναμικό και την ικανότητά του ως βιοθεραπευτικός παράγοντας σε περιπτώσεις διάρροιας, παιδιατρικής ή ταξιδιωτικής, σε ιδιοπαθή φλεγμονώδη νόσο (π.χ. Crohn) και στο σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Τα οφέλη που προκύπτουν από τέτοιες έρευνες, δεν μπορούν να αποδοθούν γενικά σε όλα τα προβιοτικά (π.χ. λακτοβακίλλους, μπιφιδοβακτήρια, ζύμες), ούτε καν σε όλο το γένος του προβιοτικού (δηλαδή στους λακτοβακίλλους), αλλά μόνο στο συγκεκριμένο στέλεχος που εξετάστηκε.

Τα συμπληρώματα μπορούν να επιλεγούν από όλους, ακόμα και από άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη, που έχουν αποκλείσει τα γαλακτοκομικά προϊόντα με προβιοτικά, όπως τα γιαούρτια, από τη διατροφή τους.

Μορφές συμπληρωμάτων διατροφής:

• Σκόνη: Αυτός ο τύπος χρησιμοποιείται με προσθήκη νερού από τον καταναλωτή πριν την κατανάλωση. Ο κύριος λόγος για τη χρήση των προβιοτικών σε αυτή τη μορφή είναι ότι, τα βακτήρια καταλήγουν στο γαστρεντερικό σωλήνα γρηγορότερα από κάθε άλλη μέθοδο. Απευθύνεται, κυρίως, σε παιδιά και ανθρώπους που δεν μπορούν να καταπιούν κάψουλες.
• Κάψουλες: Οι κάψουλες είναι περισσότερο διαδεδομένες, λόγω της ευκολίας στη χρήση τους, της μεγαλύτερης γκάμας προϊόντων σε αυτή τη μορφή και, κυρίως, λόγω του μοναδικού τους πλεονεκτήματος να προστατεύουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο το περιεχόμενο σε αυτές προβιοτικό.
• Υγρά: Το πρόβλημα με αυτή τη μορφή προβιοτικών είναι ο μικρός χρόνος ζωής τους. Τα σύγχρονα προβιοτικά προϊόντα σε υγρή μορφή έχουν μακρύτερη ημερομηνία λήξης, αλλά χρειάζονται συνεχώς ψύξη και συντηρούνται όπως τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Το μεγαλύτερο μειονέκτημα, ωστόσο, είναι ότι οι εταιρείες που τα παρασκευάζουν προσθέτουν συντηρητικά για να διατηρήσουν τη γεύση ή την υφή τους.

Κριτήρια επιλογής προβιοτικού

• Να είναι «φιλικό» για τον άνθρωπο
• Να έχει αποδεδειγμένη ευεργετική δράση στην υγεία
• Να έχει ειδική δράση στο πρόβλημα που υπάρχει
• Να διατίθεται με τη μορφή ζωντανών καλλιεργειών του προβιοτικού σε μεγάλες ποσότητες
• Να επιβιώνει της διέλευσης από το ανθρώπινο πεπτικό σύστημα, δηλαδή να είναι ανθεκτικό (να μην καταστρέφεται), για παράδειγμα, στο όξινο pH του στομάχου
• Να διαθέτει την ικανότητα προσκόλλησης στον εντερικό βλεννογόνο, απαραίτητη προϋπόθεση για τον πολλαπλασιασμό του και για να ασκήσει την ωφέλιμη δράση του
• Να παραμένει ζωντανό και ενεργό μέχρι την ημερομηνία λήξης
• Να παραμένει σταθερό (δηλαδή να μην καταστρέφεται) τόσο κατά τη διαδικασία παραγωγής του, όσο και κατά τη συντήρηση του
• Να παράγεται από μια αξιόπιστη εταιρία, που να μπορεί να δώσει εγγυήσεις ποιότητας, σταθερότητας και αποτελεσματικότητας των προβιοτικών της

Πηγή: http://www.vitalife.gr/?p=652